ملاحظاتی آسیب شناسانه در باب عزاداری حسینی

با تدبر در این کلام می ‌توان این نتیجه را بدست آورد که دین و مناسک اسلامی در گذر زمان در معرض آسیب و انحراف قرار گرفته و آنهایی که موقعیت خود را در تقابل حقیقت دین می ‌بینند، از فرصت‌ ها برای تحریف دین بهره می ‌گیرند. از سوی دیگر مفاهیمی که در سطح عمومی و برای عوام جامعه مطرح می‌ گردد نیز دستخوش تحریف قرار دارند، چرا که در این میان عقلانیت کم رنگ شده و حقایق با تعلق و تعصب و عواطف و احساسات در هم آمیخته و بستر برای تغییر و تحریف فراهم می ‌آید.

از جمله این مناسک و شعائر دینی که در جامعه دینی اثرگذاری بوده و از سویی دیگر در معرض عوام زدگی و تحریف قرار دارند، مساله عزاداری سید و سالار شهید حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است. این مراسم که به گفته بزرگان جهان تشیع رمز جاوادانگی مکتب اهل بیت و اسلام ناب محمدی(ص) است به نحوی که حضرت امام خمینی(ره) می ‌فرمایند: «این محرم و صفر است که اسلام را زنده  نگه داشته است» در طول سده ‌های گذشته به آفت تحریف آلوده شده است. به نحوی که متفکرین بزرگی چون استاد شهید مرتضی مطهری یکی از رسالت ‌های خود را مقابله با تحریفات عاشورا قرار دادند.

امروز نیز بزرگانی چون رهبر ی معظم انقلاب اسلامی یکی از دغدغه ‌های مهمشان برگزاری مراسم عزاداری مبتنی بر شان و منزلت اهل بیت (ع) و مبتنی بر مرام و مسلک ایشان و عاری از تحریف و انحراف است. چرا که تحریفات و انحرافات صورت گرفته در این عرصه به شدت مورد سوء استفاده دشمنان اسلام قرار داشته و بدخواهان در راستای سناریوی اسلام  هراسی و برای تخریب چهره اسلام و معرفی اسلام به عنوان مکتبی انحرافی، غیرعقلانی و مبتنی بر خرافه و مذهبی خشونت  طلب و خون ‌ریز به نمونه ‌ایی از این قبیل استناد می‌ کنند.

با فرا رسیدن ایام محرم و آغاز مراسمات عزاداری حسینی بنظر می ‌رسد توجه به برخی از نکات و ملاحظات مهم در این زمینه می ‌تواند مفید باشد که باید نسبت به آن حساس بود.
 

۱- تببین صحیح معارف اسلامی یکی از مهمترین دغدغه ‌هایی است که در مراسم عزاداری حسینی باید به عنوان مهمترین رسالت دنبال گردد. جلسات هیئات مذهبی باید سودمند بوده و موجب ساخته شدن مستمعین گردد و زمینه رشد و تعالی آنان را فراهم آورد و سطح فهم دینی اعضای هیئت را ارتقاء بخشد، در غیر اینصورت مفید نخواهد بود. به واقع باید گفت که این جلسات باید منبر محور و تبیین محور باشد. نه آنکه عواطف و احساسات بر فهم و تفکر و تدبر غلبه یابد. این منابر نیز باید آگاهی بخش بوده و بر معرفت و شناخت مستمعین نسبت به زندگی و مرام و مسلک اهل بیت(ع) بیفزاید. حکیم انقلاب خطاب به بیانات اعضای هیأت رزمندگان اسلام، می ‌فرماید: «منبرها و سخنرانیهای جلسات شما سازنده باشد؛ یعنی به گونه‏ یی باشد که  اگر کسی مثلاً سه سال در هیأت شما رفت‏ وآمد می‏ کند، بعد از این مدت، عوام از این جلسه بیرون نرود؛ فهمیده و آگاه و با معلومات خارج شود. منبر باید آدم‏ ساز و فکرساز باشد.»(۸۰/۲/۱۹) 

به واقع جلسات عزاداری برای امام حسین(ع) باید به جلسه تبیین آرمان ‌ها و اهداف قیام امام حسین(ع) بدل گردد. حتی در گامی فراتر باید تلاش شود تا مصاف امروزین جبهه حق و باطل تبیین گردد. اما متاسفانه بخش قابل ملاحظه‌ ی از هیئات مذهبی نه تنها موجب ارتقاء جامعه دین نشده بلکه یا با اتلاف وقت و یا با ارائه مطالب نامناسب موجب فرصت  سوزی می ‌گردند.

در همین راستا حکیم انقلاب گوشزد می ‌فرمایند: «فهمیدن قضیه ‏ی عاشورا فقط در تاریخ نیست؛ در هر زمانی باید دید عناصر تشکیل‏ دهنده‏ هویت یزیدی کجا پیدا می‏ شود؛ آنگاه در مقابلش باید عناصر تشکیل‏دهنده ‏ی هویت حسینی را به میدان آورد؛ پس معرفت و شناخت می ‏خواهد. از جمله ‏ی مهمترین کارهای هیأتها و جلسه‏ ها و عزاداریها، تبیین این مسأله است. البته وظایف مهم دیگرشان، تبیین قرآن و دین و همان معارفی است که امام حسین فدای آن شد. امام حسین - و همین ‏طور سایر ائمه - خودشان را فدا کردند تا آن معارف زنده بماند؛ این مجالس بایستی این چیزها را نشان دهد. شما این قضیه را مقایسه کنید با آن  جلسه ‏یی که مستمع دو ساعت از اول تا آخر جلسه می‏ نشیند؛ اما هرچه گوش می‏ کند، می‏ بیند چیزی از این جلسه گیرش نیامد؛ بعضی از مجالس این ‏طوری است، بنابراین آب و رنگ جلسه کافی نیست؛ باید روح جلسه هم این معنا را داشته باشد.» (همان)
 

۲- یکی از معضلاتی که متاسفانه در بخشی از هیئات مذهبی  رواج یافته، ارائه الگویی از اسلام است که با نوعی سکولاریسم و جدایی از سیاست همراه است. در حالی که رکن اساسی نهضت حسینی مبارزه با قدرت فاسد و حاکمیت ناخلفی بود که به زور بر جایگاه صالحان و انبیاء و اولیاء الهی تکیه زده بود، برخی از قرائت ‌های انحرافی تلاش دارند تا در مجالس خود اشاره ‌ای به مباحث مهمی که امروز جامعه اسلامی گرفتار آن است نمایند و ورود به این مباحث را دور از شان این مجالس می ‌دانند. امروز چگونه می ‌توان از اباعبدالله الحسین(ع) یاد کرد بدون آنکه دغدغه مظلومانی را داشت که در سوریه و عراق و یمن و فلسطین و دیگر نقاط مختلف جهان به خاک و خون می‌ غلطند، چرا که حاضر نیستند در برابر استکبار جهانی و ایادی دست‌ نشانده آنان سر تسلیم فرود آیند! چگونه می ‌توان در رسایی مظلومیت خاندان اهل بیت(ع) گریست و بنی  امیه را لعنت کرد و از لعن و نفرین یزیدیان زمان پرهیز کرد! این الگو از عزاداری بدون شک در تعارض با روح و گوهر عزاداری امام حسین(ع) و اهداف نهضتی که ایشان با خون خود و خاندانش برای احیاء آن اقامه نمود، قرار دارد.

حکیم فرزانه انقلاب از این دست هیئتان با عنوان "هیئت سکولار" یاد کرده و با صراحت می‌ فرمایند: « هیئت ها نمی توانند سکولار باشند؛ هیئتِ امام حسینِ سکولار ما نداریم! هرکس علاقه‌‌ مند به امام حسین است، یعنی علاقه ‌‌مند به اسلام سیاسی است، اسلام مجاهد است، اسلام مقاتله است، اسلام خون دادن است، اسلام جان دادن است؛ معنای اعتقاد به امام حسین این است. اینکه آدم در یک مجلس روضه یا هیئت عزاداری مراقب باشد که نبادا وارد مباحث اسلام سیاسی بشود، این غلط است. البتّه معنای این حرف این نیست که هر حادثه‌‌ ی سیاسی در کشور اتّفاق میافتد، ما باید حتماً در مجلس روضه آن را با یک گرایش خاصّی - حالا یا این طرف، یا آن طرف - بیان کنیم و احیاناً با یک چیزهایی هم همراه باشد؛ نه، امّا فکر انقلاب، فکر اسلام، خطّ مبارکی که امام (رضوان الله علیه) در این مملکت ترسیم کردند و باقی گذاشتند، اینها بایستی در مجموعه‌‌ ها و مانند اینها حضور داشته باشد.»(